RATIONE MATERIAE JAKO PRZESŁANKA DOPUSZCZALNOŚCI SKARGI DO EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA

Z poprzednich wpisów na blogu wiemy już, że skarga, aby zostać rozpatrzona przez Europejski Trybunał Praw Człowieka musi spełnić szereg przesłanek, zarówno formalnych jak i materialnych. 

 

Jedną z nich jest przesłanka właściwości rzeczowej (ratione materiae). Zgodnie z artykułem 35 § 3a) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka „Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną wniesioną w trybie Artykułu 34, jeśli uważa, że (a) skarga nie daje się pogodzić z postanowieniami niniejszej Konwencji lub jej protokołów (…)” oraz artykułem 32 § 1 Konwencji „Trybunał jest właściwy do rozpoznania wszystkich spraw dotyczących interpretacji i stosowania niniejszej konwencji i jej protokołów, które zostaną mu przedłożone na podstawie artykułów 3, 34, 46i 47.” 

Powyższe przepisy wskazują, że przedmiotem skargi do Trybunału może być wyłącznie naruszenie praw i wolności człowieka objętych ochroną na mocy postanowień Konwencji oraz Protokołów dodatkowych rozszerzających katalog praw, które weszły już w życie. W przeciwnym razie brak właściwości rzeczowej (ratione materiae)skutkować będzie niedopuszczalnością skargi. Jak każdy sąd Europejski Trybunał Praw Człowieka może przeprowadzić bbadanie, czy omawiana przesłanka została spełniona na każdym etapie postępowania. Obowiązek ten ciąży z urzędu na Trybunale bez względu na to, czy dana strona postępowania (pozwane Państwo-Strona) podniesie taki zarzutu w postępowaniu (jako przykład wyrok trybunału w sprawie A. Tănase przeciwko Mołdawii z 27 kwietnia 2010 r.). 

 

Jak pokazuje praktyka, Trybunał odrzuca największą ilość skarg ze względu na brak ratione materiae przy rozpatrywaniu spraw odnoszących się do art. 6 Konwencji, w świetle którego każdy ma prawo do rzetelnego i publicznego przed bezstronnym oraz niezawisłym sądem, czy też art. 8 Konwencji chroniącego życie prywatne przed nadmierną, nieuzasadnioną i wykraczającą ponad miarę ingerencją władz. 

W odniesieniu do skarg pod art. 6 Konwencji – Trybunał wielokrotnie w swojej linii orzeczniczej podkreślał, iż „pojęcie praw i obowiązków o charakterze cywilnym nie powinno być interpretowane wyłącznie w odniesieniu do prawa krajowego Państwa pozwanego oraz, że przepis ten ma zastosowanie bez względu na status stron, naturę przepisów, które wskazują, jak spór powinien być rozstrzygnięty oraz rodzaj organu, który sprawuje jurysdykcję w sprawie”.  Za przykład mogą posłużyć wszelkie sprawy podatkowe oraz sprawy dotyczące zabezpieczeń opłat celnych (wyrok Trybunału w sprawie Ferrazzini przeciwko Włochom z 12 lipca 2001 r., czy Emesa Sugar N.V. przeciwko Holandii z 13 stycznia 2005 r.), które z zasady są uznawane przez Trybunał jako pozbawione charakteru cywilnego i nie mieszczące się w jego zakresie ze względu na swój publiczny charakter (relacje państwo – jednostka podatnik). Co do zasady, jako „cywilne” postrzegane są przez Trybunał sprawy określone w ten sam sposób na gruncie prawa krajowego, co będzie implikować zastosowanie art. 6 Konwencji (np. wyrok Trybunału w sprawie orzeczenia separacji Airey przeciwko Holandii z 9 października 1979 r.).