Trybunał w Strasburgu może zająć się naszą skargą dopiero po wykorzystaniu przez nas wszystkich dostępnych w kraju środków odwoławczych.

NAJPIERW OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W KRAJU

Ochrona praw człowieka przez Europejski Trybunał Praw Człowieka ma charakter pomocniczy w stosunku do tej, którą powinny zapewnić organy krajowe. Z tego powodu, w pierwszej kolejności musimy wyczerpać wszystkie przewidziane prawem krajowym środki odwoławcze.

KOGO I JAK POZWAĆ PRZED ZŁOŻENIEM SKARGI DO STRASBOURGA?

Niezbędne do wykorzystania środki krajowe będą się różnić w zależności o rodzaju sprawy, którą prowadzimy. Europejski Trybunał Praw Człowieka na swojej stronie internetowej informuje, że w przypadku Polski, co do zasady, przed wniesieniem skargi do Strasburga, w sprawach:

1. cywilnych – należy wnieść apelację i kasację, jeżeli ta przysługuje;
2. karnych – należy wnieść apelację i kasację, jeżeli ta przysługuje;
3. administracyjnych – należy odwołać się do organu II stopnia, a następnie wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz NSA;
4. dotyczących przewlekłości postępowania prokuratorskiego lub sądowego– wnieść skargę na przewlekłość postępowania zgodnie z ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2016 r. poz. 1259, z późn. zm.).

KIEDY MUSZĘ WNIEŚĆ SKARGĘ KONSTYTUCYJNĄ PRZED ZŁOŻENIEM SKARGI DO STRASBOURGA?

Niekiedy też przed wniesieniem skargo do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, koniecznym będzie złożenie skargi konstytucyjnej. W sprawie Szott-Medyńska przeciwko Polsce (decyzja ETPCz nr 47414/99) Trybunał przesądził, że będzie to dotyczyło spraw, gdy łącznie zaistnieją dwa warunki:

1. indywidualne rozstrzygnięcie naruszające Konwencję zostało wydane bezpośrednio na podstawie przepisu prawa krajowego niezgodnego z Konstytucją,
2. procedury krajowe przewidują możliwość wszczęcia postępowania w danej sprawie w rezultacie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym niekonstytucyjność przepisu została stwierdzona. Przy czym są to bardzo rzadko pojawiające się przypadki, zważywszy na to, że skarga konstytucyjna w Polskim systemie prawnym nie prowadzi do zmiany sytuacji prawnej skarżącego.

CZEGO NIE MUSZĘ ROBIĆ PRZED WNIESIENIEM SKARGI DO STRASBOURGA?

Należy tu jednak pamiętać, że przed wystąpieniem ze skargą do ETPCz nie są konieczne starania o wznowienie postępowania.

Jak wspomniałam już we wcześniejszym poście od przedstawionej reguły konieczności wyczerpania dostępnych w kraju środków odwoławczych istnieją wyjątki. Trybunał wielokrotnie akcentował konieczność interpretacji omawianej reguły z pewną dozą elastyczności i bez nadmiernego formalizmu, wskazując przede wszystkim, że obowiązek wyczerpania krajowych środków odwoławczych dotyczy tylko tych środków, które bezpośrednio wiążą się z zarzucanym naruszeniem i są jednocześnie dostępne i skuteczne.

ŚRODKI KRAJOWE DOSTĘPNE I EFEKTYWNE

Tutaj należy mieć na uwadze, że środek odwoławczy jest uznawany za dostępny tylko wtedy, gdy skarżący ma prawo skorzystania z niego bez nadmiernego formalizmu i nierozsądnych utrudnień. Co skuteczności środków odwoławczych, Trybunał strasbourski wskazuje, że środek odwoławczy jest skuteczny wówczas, gdy stanowi realną (a nie tylko iluzoryczną, czy teoretyczną) możliwość rozpoznania istoty sprawy oraz daje szanse naprawienia szkody lub innego sposobu rozwiązania problemu przedstawionego w zarzucie.

Przykładem takiego działania, niewymaganego dla skutecznego złożenia skargi do Strasbourga, jest wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich czy też skarga do organu wyższego stopnia, który na wniosek strony może podjąć pewne działania dyscyplinujące wobec organu niższego rzędu, nie są uznawane za środki skuteczne, a więc ich wykorzysta nie jest wymagane. Jest to o tyle istotne, że próby korzystania ze środka, który Trybunał uznał za niewłaściwy, nie powodują zatrzymania biegu sześciomiesięcznego terminu na wniesienie skargi.

ASPEKTY PROCEDURALNE NARUSZENIA PRZEPISÓW KONWENCJI O PRAWACH CZŁOWIEKA

Należy również zauważyć, że w zakresie skarg dotyczących naruszenia art. 2 lub 3 Konwencji (prawo do życia oraz zakaz tortur) Trybunał często wiąże badanie wyczerpania środków krajowych z proceduralnymi aspektami naruszenia tych praw. Aspekty proceduralne obejmują pozytywne obowiązki organów państwowych w zakresie zagwarantowania prawa do życia oraz zakazu tortur, w tym przede wszystkim do zagwarantowania “szybkiego”, “szczegółowego” i “skutecznego” śledztwa w przypadkach naruszeń tych praw. Jak wskazał Trybunał w sprawie Al Nashiri przeciwko Polsce (skarga nr 28761/11), w sytuacjach gdy postępowanie prowadzone przez organy krajowe nie spełnia standardów przewidzianych dla zrealizowania obowiązków pozytywnych wynikających 3 Konwencji (jak również art. 2) – szybkości , rzetelności i skuteczności śledztwa, wymóg wyczerpania środków krajowych nie musi zostać zrealizowany. Podobnie Trybunał odniósł się do wyczerpania środków krajowych w sprawie Talpis przeciwko Włochom (skarga nr 41237/14), w której wskazano, że opóźnienia, których dopuściły się organy krajowe oraz niezapewnienie skarżącej (ofierze przemocy domowej) natychmiastowej ochrony uczyniły krajowe środki ochrony prawnej nieskutecznymi w rozumieniu stosowanym przez Trybunał.

ZARZUT NARUSZENIA PRAW CZŁOWIEKA PRZED SĄDAMI KRAJOWYMI

Na zakończenie, warto jeszcze podkreślić, że przy korzystaniu z krajowych środków odwoławczych kluczowe jest formułowanie zarzutów dotyczących naruszenia praw zawartych w Konwencji. Skarżący nie ma obowiązku powoływania się na konkretne przepisy Konwencji, jednak powinien podnieść argumenty o tym samym lub podobnym skutku, aby w pierwszej kolejności dać sądom krajowym możliwość naprawienia rzekomego naruszenia. Będzie podlegało to badaniu Trybunały przy rozpatrywaniu naszej skargi.

Wasze komentarze

Brak komentarzy

Dodaj komentarz